توگف؛ رویکرد طراحی و توسعه معماری سازمانی

چارچوب TOGAF چیست؟ معماری سازمانی توگف ابزاری برای کمک به پذیرش، تولید، استفاده و نگهداری طرح‌های معماری سازمانی می‌باشد که بر پایه یک مدل فرایندی تکرار‌پذیر شکل گرفته است و توسط بهترین راهکارهای عملی و مجموعه ای از اجزای معماری با قابلیت استفاده مجدد، پشتیبانی می‌گردد. چارچوب توگف توسط انجمن معماری اوپن گروپ توسعه داده شده و نگهداری می‌شود.

اولین نسخه معماری سازمانی توگف، در سال ۱۹۹۵ منتشر شد و بر پایه چارچوب معماری فنی مورد استفاده وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا برای مدیریت اطلاعات ایجاد شد. با وجود چنین خواستگاهی، انجمن معماری اوپن گروپ، نسخه‌های موفقی از این رویکرد را در دوره‌های زمانی معین ایجاد کرد و هر یک را بر روی وبسایت جامع خود منتشر ساخت. در حال حاضر، آخرین نسخه آن، TOGAF 10 است که در آپریل 2022 منتشر شده است.

توگف چه حوزه‌هایی از معماری سازمانی را پوشش می‌دهد؟

چارچوب توگف چهار حوزه تخصصی دارد که به آن‌ها دامنه‌های معماری گفته می‌شود. این دامنه‌ها بخش‌هایی از یک سازمان هستند که این چارچوب می‌تواند به بهبود آنها کمک کند.

معماری کسب و کار: این سطح شامل استراتژی شرکت، ساختار مدیریت و فرآیندهای کلیدی کسب و کار است.

معماری داده: این سطح، ساختار منطقی و فیزیکی دارایی‌های داده یک سازمان و منابع مدیریت داده را تشریح می‌کند.

معماری اپلیکیشن: فهرستی از کلیه سیستم‌های اطلاعاتی شرکت و نرم افزارهای کاربردی به همراه شرح کاربرد آن‌ها در فرآیندهای تجاری شرکت می‌باشد.

معماری فناوری: این سطح، سخت افزارها، نرم افزارها و زیرساخت شبکه ای را که برای پشتیبانی از اجرای برنامه های کاربردی و محوری نیاز هستند را تشریح می‌کند.

در این حوزه‌ها، معماری سازمانی TOGAF رویکرد جامعی را برای پوشش‌دهی نیازهای متنوع سازمان‌ها در توسعه زیرساخت‌های فناورانه ارائه می‌دهد.

مزایای به‌کارگیری توگف در سازمان‌ها

1. تسهیل فرآیند تحول دیجیتال: طرح های‌ ارائه شده توسط معماری سازمانی توگف بر ارائه طرح معماری برای وضعیت فعلی و آینده هر کسب و کار متمرکز است و با در نظر گرفتن هر دو وضعیت در یک کسب و کار به گذار از حالت فعلی به حالت جدید کمک می کند و فرآیند تحول دیجیتال را تسهیل می‌کند.
2. ساده سازی فرآیند توسعه: توسعه معماری سازمانی از لحاظ فنی امری پیچیده است و این رویکرد نقش مهمی در آشکارسازی و کاهش ریسک فرآیند توسعه معماری در سازمان‌ها ایفا می‌کند.
3. زبان مشترک: استفاده از چارچوب توگف حصول اطمینان از وجود یک گفتمان مشترک در بین ذی نفعان سازمان را به همراه دارد.
4. انعطاف پذیری: معماری سازمانی توگف ابزاری برای محدود شدن به راه حل‌های اختصاصی برای طراحی معماری و پیشنهاد راه‌حل‌های مبتنی بر سیستم‌های باز است.
5. قابلیت شخصی سازی: این چارچوب از نظر فروشنده خنثی است و می‌تواند با توجه به نیازهای هر کسب و کار شخصی سازی شود. این قابلیت به دلیل انعطاف پذیری بالای روش توسعه معماری (ADM) به عنوان جزء محوری توگف است.
6. همسویی با اهداف تجاری: در طول فرآیند توسعه معماری توسط آن، نیازها و الزامات کسب و کار موردتوجه قرار می‌گیرد. از این جهت سازمان‌ها می توانند اطمینان حاصل کنند که سرمایه گذاری‌های آن ها از اهداف استراتژیک سازمان پشتیبانی می‌کند.

چالش‌ها و محدودیت‌های استفاده از معماری سازمانی توگف

• شیب منحنی یادگیری مفاهیم: وجود 6 جزء اساسی در معماری سازمانی توگف که هریک دارای مفاهیم و روش اجرایی خاص خود است، TOGAF را به زبانی نسبتا پیچیده تبدیل کرده است. با توجه به اینکه شرط لازم برای پیاده سازی مؤثر این چارچوب، تسلط کامل به مفاهیم آن است، ممکن است فاز یادگیری و آموزش آن در یک سازمان نیازمند صرف زمان زیادی باشد.
• هزینه بالای پیاده سازی: هزینه های مربوط به یادگیری، اجرا و پیاده سازی آن ممکن است برای سازمان‌ها بخصوص برای کسب و کارهای کوچک و متوسط، بالا باشد.
• بهبود دهنده و نه ایجاد کننده: TOGAF در مواردی که معماری سازمان از پیش طراحی شده و نیاز به توسعه و بهبود دارد، کارآمد است. استفاده از آن در فاز صفر طراحی و مدلسازی معماری توصیه نمی شود.
• مناسب بودن برای ساختارهای سلسله مراتبی و دپارتمانی: این چارچوب برای آن دسته از کسب و کارها و سازمان‌هایی که ساختار سلسله مراتبی دارند و به صورت دپارتمان های مستقل اما مرتبط فعالیت می‌کنند مناسب است و برای ساختارهای مسطح توصیه نمی شود.

توگف چگونه به بهینه‌سازی مدیریت فرایند کسب و کار در سازمان‌ها کمک می‌کند؟

یکی از کاربردهای کلیدی توگف در مدیریت فرایند کسب و کار، فراهم آوردن یک مسیر ساختارمند برای همسویی بهتر فناوری اطلاعات با اهداف استراتژیک سازمان است. با بهره‌گیری از قابلیت‌های روش توسعه معماری (ADM)، سازمان‌ها می‌توانند فرایند تصمیم‌گیری را نظام‌مند کرده و دید جامع‌تری نسبت به منابع و فرایندهای خود داشته باشند. این امر منجر به افزایش چابکی، کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری، هم‌سویی فرایندها با اهداف راهبردی و زیرساخت‌های فناوری، و ارتقاء قابلیت‌های رقابتی در بازارهای پویا می‌شود.

اجزای تشکیل دهنده توگف و نقش هریک در توسعه معماری سازمانی

• روش توسعه معماری (Architecture Development Method)

روش توسعه معماری، هسته اصلی معماری سازمانی توگف است که شامل یک فرآیند تکرارپذیر و مستمر برای توسعه معماری سازمان است.

این روش شامل 9 مرحله است:

فاز صفر – مرحله مقدماتی: خروجی این فاز، سند اصول معماری است که اصول راهنمایی را که به معماری سازمانی شکل می‌دهد، تشریح می‌کند.

فاز A – چشم انداز معماری: خروجی این فاز سند چشم انداز  معماری است،  سندی مفصل که چشم انداز سطح بالا، اهداف و محرک های معماری سازمانی را مشخص می کند.

فاز B – معماری کسب و کار: خروجی این فاز، سند معماری کسب و کار است که وضعیت فعلی و هدف معماری کسب و کار را مشخص می کند.

فاز C – معماری سیستم‌های اطلاعاتی: خروجی این فاز، سند معماری سیستم‌های اطلاعاتی است که معماری داده‌ها و سیستم‌های کاربردی پشتیبانی از کسب‌وکار را توصیف می‌کند.

فاز D – معماری تکنولوژی: خروجی: این فاز، سند معماری فناوری است که استانداردهای فناوری و مؤلفه‌های پشتیبانی از معماری کلی را تشریح می‌کند.

فاز E – فرصت‌ها و راه‌حل ها: خروجی این فاز، سند فرصت‌ها و راه‌حل‌ها است که راه‌حل‌های شناسایی شده، طرح‌های مهاجرت و معماری‌های انتقال را نشان می‌دهد.

فاز F – برنامه ریزی مهاجرت: خروجی این فاز سند برنامه ریزی مهاجرت است. طرحی جامع که مراحل و استراتژی های انتقال از وضعیت فعلی به آینده را به تفصیل شرح می دهد.

فاز G – حاکمیت اجرایی: خروجی این فاز سند حاکمیت اجرایی است که ساختار حاکمیت، نقش‌ها و مسئولیت‌ها را برای اطمینان از اجرای مؤثر مشخص می‌کند.

فاز H – مدیریت تغییر: خروجی این فاز، سند مدیریت تغییر معماری است که جزئیات فرآیند مدیریت تغییر و مستندات معماری به روز شده را شرح می دهد.

در این مراحل، فاز صفر و A مربوط به مشارکت و تعهد سازمان در توسعه معماری، فاز Bو Cو D مربوط به طراحی معماری، فاز E, F, G‌ مربوط به ساخت معماری و فاز H مربوط به در حال اجرا نگه داشتن معماری  هستند.

• دستورالعمل‌ها و تکنیک‌های روش توسعه معماری

اگر ADM‌ را به عنوان یک نقشه راه برای سازمان در نظر بگیریم، در این صورت می دانیم که یک نقشه زمانی به خوبی عمل می‌کند که به درستی جهت یابی شود. در این نقطه دستورالعمل‌ها و تکنیک‌ها به مانند یک قطب نما برای مسیر توسعه عمل می کند. دستورالعمل‌ها نحوه انطباق فرآیند ADM را نشان می‌دهند و تکنیک ها برای اعتبار بخشیدن به معماری در حال توسعه استفاده می‌شوند.

• چارچوب محتوای معماری

چارچوب محتوایی، مجموعه ای از موجودیت ها را تعریف می‌کند که به مفاهیم معماری اجازه می دهند تا برداشت، ذخیره، فیلتر، پرس و جو  و نمایش داده شوند. تمرکز این جزء بر نحوه نگاشت اطلاعات ضروری است.

معمارانی که روش توسعه معماری را انجام می‌دهند، در نتیجه تلاش های خود تعدادی خروجی مانند جریان‌های فرآیند، الزامات معماری، طرح‌های پروژه، ارزیابی انطباق و … تولید می‌کنند. چارچوب محتوا یک مدل ساختاری برای محتوای تولیدشده در معماری ایجاد می‌کند تا محصولات اصلی کاری که یک معمار ایجاد می‌کند به طور مداوم تعریف و ارائه شوند.

• پیوستار سازمانی

نمایی از مخزن معماری است که روش‌های را برای طبقه بندی معماری‌ها و مصنوعات به روشی ساختاریافته ارائه می‌دهد. پیوستار سازمانی، معماران را قادر می سازد تا چشم انداز وسیعی از اینکه چرا و چگونه معماری سازمانی با عوامل و محرک‌های در نظرگرفته شده طراحی شده است را بیان کنند. پیوستار سازمانی به 4 دسته تقسیم می شود:

1. معماری بنیادی (Foundation Architecture)
2. معماری سیستم‌های رایج (Common System Architecture)
3. معماری‌های صنعت (Industry Architecture)
4. معماری‌های سازمان(Organization Architecture)

• مدل‌های مرجع

این جزء از TOGAF بر اینکه چطور می توان بر پایه مدل‌های عملی صنعت اقدام کرد متمرکز است. این مدل ها شامل دو دسته زیر هستند:

1. مدل های مرجع فنی: این مدل یک معماری اساسی را توصیف می کند که می‌توان معماری‌های دیگر را بر اساس آن بنا کرد.
2. مدل های مرجع زیرساخت اطلاعات یکپارچه: نوعی از مدل های مرجع که بر فضای نرم افزار کاربردی تمرکز دارند.

• چارچوب قابلیت معماری

چارچوب قابلیت معماری شامل اجزای زیر است:

هیئت معماری که متشکل از ذی نفعانی است که نماینده مسئول بررسی و نگهداری معماری هستند و بر اجرای استراتژی حاکمیتی نظارت می کنند.

انطباق معماری: یک رابط کلیدی بین معماری و پیاده سازی آن برای اطمینان از انطباق پروژه ها با معماری سازمانی

قراردادهای معماری: توافقات مشترک بین شرکای توسعه و حامیان مالی در مورد محصولات قابل تحویل و مناسب بودن معماری

مدل‌های بلوغ معماری: مدل هایی برای ارزیابی وضعیت فعلی و تعیین زمان و نحوه حرکت رو به جلو

چارچوب مهارت‌های معماری: دیدگاهی از سطوح شایستگی لازم برای نقش‌های خاص

نتیجه‌گیری: چرا انتخاب توگف برای معماری سازمانی منطقی است؟

چارچوب توگف یک چارچوب برای توسعه معماری سازمان است که معمولا در سازمان های بزرگ با نیازهای پیچیده که ساختار سلسله مراتبی یا دپارتمانی دارند استفاده می‌شود. این رویکرد بین ایده‌های فیزیکی و منطقی تمایز قائل می‌شود و یک متامُدل کل‌نگر را با روابط نمایش می‌دهد.

بر چهار حوزه تخصصی کسب و کار، داده، فناوری و اپلیکیشن در سازمان متمرکز است و به کمک یک زبان مشترک و انعطاف پذیر، فرآیند تحول دیجیتال و تحقق اهداف استراتژیک سازمان را محقق می‌نماید. انعطاف پذیری بالای آن، مدیون روش توسعه معماری سازمانی TOGAF است که با توجه به ماهیت و خصوصیات سازمان، قابلیت شخصی‌سازی را فراهم می کند.